2 lutego w Teatrze Polskim w Poznaniu miała miejsce kolejna premiera Kordiana (zaraz po realizacji Jakuba Skrzywanka, o której możecie przeczytać dwa posty niżej). Tym razem z dramatem Juliusza Słowackiego zmierzyła się grupa młodzieży — aktorów amatorów, w ramach projektu Teatru Polskiego w Poznaniu — Mała Premiera. Pomysł to rewelacyjny, bowiem zakłada równoległą realizację przez młodzież tytułu wystawionego już przez zawodowy zespół aktorski i zaprezentowanie go, rzecz jasna, w Teatrze. To genialna inicjatywa i jednocześnie projekt edukacyjny, angażujący młodzież do czynnego udziału w kulturze i świadomego odbioru sztuki, analizy dramatu i konfrontacji jego klasycznej wymowy z teatralną post – dramatycznością. Program stwarza ponad to możliwość współpracy przy współtworzenia spektaklu z profesjonalistami: instruktorem teatralnym, aktorem, reżyserem, czy dramaturgiem.
Młodzi aktorzy (Zofia Dulska, Maria Kaźmierska, Weronika Mańczak, Antonina Mrówczyńska, Aleksandra Rekiel, Zuzanna Stempska, Teresa Zawieja, Szymon Grajek, Kacper Kujawa, Piotr Maik) wraz z reżyserami: Barbarą Krasińską i Przemysławem Chojęta skupili się na pierwszym akcie Kordiana, przefiltrowując emocje i rozterki głównego bohatera dramatu Słowackiego przez pryzmat doświadczeń współczesnych nastolatków, skonfrontowali uczucia piętnastoletniego Kordiana z własną wrażliwością. Dla przypomnienia, w pierwszym akcie, Kordian wspomina samobójczą śmierć swojego przyjaciela. To fragment pełen niepokoju, ponurych wniosków dotyczących sensu istnienia, tęsknoty za wielką ideą, która będzie w stanie wyrwać go z depresji, a czego nie jest w stanie uczynić nawet jego wielka miłość do Laury. Wtedy to sługa Grzegorz opowiada mu o walce w szeregach armii Napoleona, wielkiej odwadze i bohaterstwie Polaków. Akt I kończy się samobójstwem Kordiana.
Scenę w Malarni wypełnia ciemność, 5 drewnianych ławek szkolnych i odgłosy burzy. Uboga scenografia, która daje aktorom duże możliwości modyfikacji przestrzeni i wykorzystania jej podczas choreografii, wraz ze światłem błyszczącym synchronicznie z odgłosem grzmotów, buduje napięcie, obawę i zaniepokojenie tożsame emocjom towarzyszącym Kordianowi w pierwszym akcie dramatu.
Młodzi aktorzy są elegancko ubrani — w białe koszule i czarne garnitury — jak na szkolną akademię, wszyscy przez cały czas trwania spektaklu ściskają w rękach książkę, Kordiana, jako symbol inspiracji, czy utożsamienia z bohaterem. Czasami zdarza się, że ją odrzucają, czy depczą, żeby zaraz znowu przycisnąć ją do brzucha. Tylko trójka z tej grupy wyróżnia się spośród pozostałych aktorów — wyalienowany chłopak, odstający od reszty, nie tylko przez okulary przeciwsłoneczne i wianek, który ma na głowie, ale przede wszystkim przez głębokie zamyślenie i pewną supremację z jaką traktuje innych oraz chłopak i dziewczyna, którzy zamiast marynarek mają na sobie czarne bluzy. Ta ostatnia dwójka nieustannie toczy ze sobą bitwy o przywództwo, dzieląc cały zespół zawsze na dwie drużyny. Raz jest to podział według płci, innym razem ze względu na sympatyzujących z nimi kolegów, kolejnym zaś próbują swoich sił już tylko we dwójkę. Robią to po to, żeby zaznaczyć swoją istotność i rangę. Jak Kordian, który rozdaje karty (chłopak w wianku), podając im broń i sekundując w pojedynku na pistolety. I jak Kordian z dramatu Słowackiego, który zaznacza swoją obecność błaganiem o cel istnienia i ostatecznie aktem autoagresji.
Wydaje się, że wszystko jest dla występującej na scenie młodzieży jasne, że przeczytali ze zrozumieniem licealną lekturę, że wszyscy odrobili lekcję z romantyzmu, zarówno uczniowie, jak i pedagodzy. Dopiero wideo – art markujący lekcję języka polskiego obnaża nieudolność w radzeniu sobie z klasycznym utworem przez system edukacji, że poradnik metodyczny dla nauczycieli, który wyróżnia cele po przeczytaniu dramatu, nie zawiera najwyraźniej tego najważniejszego — zrozumienia utworu. Uczniowie zasypiają, nudzą się, patrzą przez okno, albo wgapiają się w nauczyciela pustym wzrokiem, jak na drogę podczas siódmej godziny jazdy samochodem. Nuda, nuda, nuda. To chyba nie tak powinno wyglądać. Okazuje się bowiem, że młodzież podczas Małej Premiery fantastycznie odnajduje się w interpretacji klasycznego utworu i świetnie radzi sobie z jego przeniesieniem do współczesnych realiów, dostając tymczasem szansę na konfrontację i zrozumienie przez artystyczne działanie. To próba unaocznienia arcyważności umiejętności obserwowania, słuchania i podejmowania prób zrozumienia siebie nawzajem. Bez hierarchicznego, czy pokoleniowego podziału. To wysiłek wart zachodu bo być może Kordian nie podjąłby próby samobójstwa, gdyby czuł się rozumiany, gdyby czuł wsparcie. I być może wielu ówczesnych Kordianów nie podjęłoby podobnych prób z jednakowych powodów. Twórcy spektaklu odnoszą się do uczuć, duchowości Kordiana. Utożsamiają w ten sposób wszystko, co dzieję się na scenie w Malarni z dysonansem emocjonalnym towarzyszącym Kordianowi Słowackiego i ich własnym dokuczliwym konfliktem wewnętrznym, pojawiającym się przy podejmowaniu trudnych decyzji.
Słowem, mądre to przedstawienie i świetny projekt edukacyjny. Cieszy też ogromna liczba licealistów na widowi. Mam tylko obawę, czy dla wszystkich ta inscenizacja miała naprawdę klarowne przesłanie. Może jakaś rozmowa, debata z udziałem młodej publiczności po spektaklu dałaby nam tę pewność? To tylko taka mała sugestia.
fot. Jakub Wittchen
BYŁAM WIDZIAŁAM 