Chroma. Księga kolorów

Odchodzić razem z kolorami.

Chroma. Księga kolorów to prapremierowy spektakl na podstawie prozy Dereka Jarmana o tym samym tytule, który w ramach MFF Nowe Horyzonty (jako wydarzenie towarzyszące) wystawiono we wrocławskim Teatrze Capitol. Autor książki, to zmarły w 1994 z powodu AIDS artysta awangardowy, malarz, performer, pisarz, reżyser, ojciec nowego kina queerowego, który jako pierwszy w Wielkiej Brytanii zdecydował się w swoich pracach publicznie podejąć temat homoseksualności. Twórca między innymi filmu Blue, który prócz Chromy… stał się inspiracją do powstania wrocławskiego spektaklu. Zapewne dlatego, że nakręcony został w czasie postępującej u Jarmana choroby i stał się swoistym testamentem reżysera. 

Sama książka natomiast, to zbiór esejów, autobiograficzny zapis opuszczających życie artysty kolorów – Jarman w wyniku AIDS zaczął tracić wzrok. nNe widzenie barw to trauma dla malarza i reżysera, który posługuje się nimi w swojej twórczości. Odchodzące kolory, czy wspomnienie o nich to fakt i jednocześnie metafora zbliżającej się śmierci, radzenie sobie z brakiem nadziei, oswajanie z nieuniknionym.

Równość

Temat śmierci i homoerotyczności jest szalenie ważkim wątkiem w kontekście społecznym i politycznym (premiera spektaklu odbyła się tydzień po pełnym agresji i nienawiści ze strony narodowców, Marszu Równości w Białymstoku). Różnice wyznania, orientacji seksualnej, wielkości zaplecza materialnego atomizują społeczeństwo. Śmierć jest czymś, co czyni wszystkich równymi. To ważna myśl płynąca ze spektaklu, którą należy podkreślić!

Intro

Do sceny w Capitolu — Restauracja docieramy przez oświetlony na niebiesko korytarz pełen wnęk, w których znajdują się instalacje artystyczne. Jest tam koń, maskotki, lalki. Psychodeliczne, ekscytujące. takie przynajmniej odniosłam wrażenie. Jedynie wrażenie bo niestety nie zdążyłam zatrzymać się ani na chwilę przy żadnej z nich. Razem z resztą publiczności, minęłam je szybkim krokiem, w drodze na widownię. Szkoda… myślałam o tym scenograficznym preludium do spektaklu bardzo długo, nie mogąc odżałować pozbawienia mnie możliwości zatrzymania na nim wzroku na dłużej (autorem scenografii jest Rafał Matusz).

Kolory

Inkorporacja prozy odbywa się za pomocą dwóch aktorów i kamery. Spektakl dzieli się tym samym na przestrzeń realną i wyobrażoną. Przemysław Kozłowski i Błażej Wójcik grają Jarmana (Kozłowski) i jego alter ego (Wójcik), które przeprowadza artystę przez umieranie, które jest jego pielęgniarzem, kochankiem, przyjacielem, powiernikiem, czasami wrogiem. Przede wszystkim jednak pomaga mu w oswojeniu się i pogodzeniu ze śmiercią, z decyzją która zapadła bez jego udziału, z odstawieniem na margines uwagi. Obraz zarejestrowany przez kamerę intensyfikuje doznanie/poznanie, pogłębia go. Jarman tracił wzrok, wyobrażał sobie zapamiętane barwy. Nas natomiast te kolory zalewają, topimy się w nich. Odwrócono w ten sposób niewidzenie Jarmana i zmaksymalizowano to, co żyło wyłącznie w jego umyśle. Jakub Frączek (reżyser świateł) stworzył w ten sposób przepiękną wizualizację i interpretację fantazmatycznego poematu o kolorach. 

Dwójka aktorów przy akompaniamencie muzyki pod kierownictwem Piotr Dziubka przywołuje na scenę kolejne kolory. Zaczynamy od niebieskiego, blue. Przechodzimy przez biały, który był na początku wszystkiego, czerwony — krew, której coraz mniej w żyłach, która płynie przez kroplówkę (podczas czerwonej sceny, Jarnam przywiązany jest  długą rurką kroplówki do kolumny) i czerń, która ostatecznie pochłania wszystko.

Sceniczna interpretacja tekstu zawiera się w rozmowach umierającego artysty ze swoim alter ego — i są to rozmowy o śmierci — oraz w piosenkach (wszak jesteśmy w teatrze muzycznym).

I mimo pięknego męskiego wokalu, niezłego aktorstwa Błażeja Wójcika, świetnej, wspomnianej już pracy z kamerą i światłu, mam wrażenie, że z każdą sceną powoli ulatniała się, uchodziła myśl, zamazywał się pomysł na spektakl.

Obecność

Chroma. Księga Kolorów jest dziełem niezwykle wzruszającym, i mówiąc o nim w kontekście tekstu, niosącym za sobą niezwykły potencjał inscenizacyjny, teatralny. Dziełem, w którym temat odchodzenia zazębia się z ostracyzmem społecznym i wykluczeniem ze względu na orientację seksualną i AIDS. Niestety spektakl w reżyserii Rafała Matusza nie przekracza granic, jest przykładem teatru bardzo tradycyjnego, dosłownego. Mówi i nie pozostawia miejsca na budowanie skojarzeń, analiz. Jest bardzo bliski reprezentacji, przez co daleki od obecności. Podkreślić jednak należy, że temat podjęty przez twórców jest piekielnie ważny, szczególnie teraz, w dobie szalejących wokół osób LGBTQ, czy chorych na AIDS, stereotypów i kłamstw prowadzących do nienawiści. I za to dziękuję! 

fot. BTW Photographers / Teatr Muzyczny Capitol